Masa upadłości - kiedy powstaje oraz co wchodzi w jej skład?

Masa upadłości stanowi istotny element postępowania upadłościowego i odgrywa kluczową rolę w zaspokajaniu wierzycieli. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo upadłościowe, masa upadłości powstaje z dniem ogłoszenia upadłości. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty w toku postępowania upadłościowego, z pewnymi wyjątkami wskazanymi w ustawie. Ustalenie składu masy upadłości na dzień ogłoszenia upadłości odbywa się poprzez sporządzenie w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe spisu objętych przez syndyka ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych. Dodatkowo sporządza się spis należności. Jeżeli syndyk później ustali, że w skład masy upadłości wchodziły składniki majątku, których nie uwzględnił w spisie, sporządzi do niego uzupełnienie. Razem ze spisem dokonywane jest oszacowanie majątku wchodzącego do masy upadłości – domniemywa się, że rzeczy znajdujące się w posiadaniu upadłego w dniu ogłoszenia upadłości należą do jego majątku.

Art. 63 ustawy precyzyjnie określa, co nie wchodzi w skład masy upadłości. Do tych wyłączeń należy:

Mienie wyłączone od egzekucji zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, czyli m.in. przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników (sprzęt AGD, meble itp.)
Wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu – czyli do połowy wynagrodzenia za pracę w przypadku posiadania przez upadłego zobowiązań niealimentacyjnych
Kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypisanej pozostałym wierzycielom zgodnie z umową,

W razie wątpliwości co do przedmiotów wchodzących w skład masy upadłości, przepisy ustawy pozwalają na ich rozstrzygnięcie przez sędziego-komisarza na wniosek syndyka, upadłego lub wierzyciela.

Kto sprawuje zarząd nad masą upadłości?

Zarząd nad masą upadłości sprawuje syndyk, który jest wyznaczony w postanowieniu sądu. Syndyk ma obowiązek zarządzania majątkiem upadłego, dokonywania jego inwentaryzacji oraz podejmowania działań mających na celu zaspokojenie wierzycieli. W niektórych przypadkach, na przykład gdy sprawa jest szczególnie skomplikowana lub wymaga dodatkowej ochrony interesów wierzycieli, sąd może wyznaczyć nadzorcę sądowego lub zarządcę masy upadłości. Osoby te mają wspierać syndyka i sędziego-komisarza w nadzorowaniu procesu upadłościowego oraz w wykonywaniu określonych zadań.

Czy można dokonać wyłączeń dotyczących masy upadłości i na jakich zasadach?

Wyłączenia z masy upadłości są ważnym aspektem procesu upadłościowego. Odnoszą się one do składników majątku dłużnika (upadłego), które nie podlegają procesowi upadłościowego. Przepisy ustawy precyzyjnie określają, co może zostać wyłączone z masy – pozwala to na sprawiedliwe i transparentne zaspokojenie wierzycieli upadłego, przy jednoczesnym uwzględnieniu szczegółowych okoliczności każdej sprawy.

Składniki majątku podlegające wyłączeniu to między innymi:

Rzeczy osobiste upadłego, takie jak odzież, przedmioty codziennego użytku, a także przedmioty osobiste niezbędne do wykonywania zawodu lub zajęcia,
Pewne świadczenia, takie jak zasiłki rodzinne, renty społeczne czy alimenty – w całości
Mienie, które zostało przeniesione przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności, stosując przepisy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem.

Osoba, która chce dokonać wyłączenia określonych składników majątku z masy upadłości musi zgłosić to w ramach odpowiedniej procedury. Wyłączeń dokonuje się na wniosek o wyłączenie z masy upadłości do sądu upadłościowego – musi on zawierać wszystkie twierdzenia, zarzuty i dowody, pod rygorem utraty prawa do ich późniejszego przedstawienia. Odpowiedzialny za rozpatrzenie tego wniosku jest sędzia-komisarz, który nadzoruje postępowanie upadłościowe, po wysłuchaniu syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy. Postanowienie odnośnie wyłączenia z masy upadłości musi być uzasadnione, a strona, której ono dotyczy, ma prawo do odwołania się od decyzji w formie zażalenia. W przypadku odrzucenia wniosku o wyłączenie z masy upadłości, wnioskodawca może wystąpić z powództwem, które ma na celu wyłączenie mienia z masy upadłości. Taka sprawa może zostać wniesiona do sądu w terminie miesiąca od dnia doręczenia postanowienia i musi się opierać wyłącznie na argumentach i zarzutach zawartych we wcześniejszym wniosku o wyłączenie. Sąd może także wprowadzić zakaz zbywania lub obciążania majątku objętego żądaniem wyłączenia z masy upadłości w celu zabezpieczenia interesów strony wnioskującej o wyłączenie. Warto nadmienić, że po ogłoszeniu upadłości, upadły traci prawo zarządu i możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości. Czynności prawne dotyczące tego mienia stają się nieważne, chyba że zachodzą określone wyjątki.

Podsumowując, wyłączenia z masy upadłości stanowią istotny element postępowania upadłościowego, który ma na celu ochronę niektórych aktywów przed zaspokajaniem wierzycieli. Istnieją określone składniki majątku, które mogą być wyłączone, a procedura zgłaszania wyłączeń jest regulowana przepisami prawa upadłościowego. Decyzja o wyłączeniu z masy upadłości zależy od spełnienia określonych warunków i podlega zażaleniu.

Źródło: Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 Nr 60 poz. 535)