Waloryzacja kapitału – co to oznacza dla Frankowiczów?

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dnia 15 czerwca 2023 r. wydał orzeczenie w sprawie C-520/21, w którym odpowiedział na pytania prejudycjalne Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie. TSUE wykluczył roszczenia banków o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału. W przytoczonym orzeczeniu Trybunał odniósł się zbiorczo do wszelkich roszczeń banków, które wykraczają poza zwrot zapłaconych rat miesięcznych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W przypadku, gdy sąd uzna, że umowa frankowa jest nieważna, bank nie może żądać od kredytobiorcy żadnych rekompensat, które przekraczałyby wartość udzielonego kredytu.

Czym jest waloryzacja kredytu we frankach?

Waloryzacja to dostosowanie wartości pieniądza do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Zasada nominalizmu i waloryzacji została uregulowana w art. 358¹ kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

• 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
• 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
• 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
• 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Wyżej przywołany artykuł, a dokładnie jego § 4, wprost wskazuje, że strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie powiązane jest z prowadzeniem przedsiębiorstwa nie może żądać w sądzie zastosowania klauzuli waloryzacyjnej.

W rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców banki są przedsiębiorcami, a jednym z ich podstawowych zadań jest udzielanie kredytów.

Na czym polega waloryzacja kredytu do CHF?

Związek Banków Polskich w komunikacie do wyroku TSUE w sprawie C-520/21 zaznaczył, iż w zakresie roszczeń banków Trybunał wskazał, że dyrektywa stoi na przeszkodzie temu, by banki miały prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę, jeśli miałoby to prowadzić do „uzyskania odszkodowania za utratę zysku, jaki zamierzał osiągnąć ze wspomnianej umowy”. Wskazując na konieczność zwrotu kapitału Trybunał nie przesądził czy chodzi o jego wartość realną czy nominalną, co jest szczególnie istotnym pytaniem w świetle wysokiej inflacji.

Według banków kwota kredytu wypłacona kilkanaście lat temu miała wtedy inną wartość niż ma dziś. Banki argumentują to poniesionymi kosztami oraz inflacją, na skutek której doszło do spadku wartości pieniądza. Gdyby kredytobiorca miał zwrócić nominalną wartość kwoty kredytu, byłoby to niewystarczające i bank zostałby pokrzywdzony. Dlatego właśnie, w opinii banków, kwota kapitału wypłaconego przez bank powinna zostać powiększona o stopę inflacji.

Powodem, dla którego banki podnoszą argument waloryzacji jest również granie na czas. Banki chcą w ten sposób zniechęcić konsumentów posiadających kredyt frankowy do złożenia pozwu. Czas, przez który frankowicze zastanawiają się czy wszcząć sprawę to zysk dla banków. Zniechęcanie kredytobiorców daje też bankom nadzieję, że będą oni chętni do zawierania ugód lub w dalszym ciągu będą spłacać raty kredytu.

 Czy bankom należy się waloryzacja kredytów we frankach?

Według powyższej analizy stwierdzić można, że kwestia dotycząca waloryzacji kapitału jest bezsporna. Bankom nie należy się waloryzacja kapitału. Przemawiają za tym:

1. orzeczenie TSUE z 15 czerwca 2023 r.,
2. błędna interpretacja przepisów dotyczących waloryzacji przez banki.

Jednak temat waloryzacji kapitału jest na tyle niejasny, że do TSUE zostało skierowane pytanie w tej kwestii. Na zadanie pytania zdecydował się sędzia wydziału frankowego Sądu Okręgowego w Warszawie. TSUE ma odpowiedzieć, czy art. 6 ust 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także zasady skuteczności, pewności prawa i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą w przypadku uznania, że umowa kredytu jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, bank oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (kapitału kredytu) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, może domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia).

Warto dodać, że sąd pytający stoi na stanowisku, że bankom nie przysługują roszczenia o waloryzację kapitału zarówno na podstawie przepisów krajowych (art. 358¹ § 4 k.c.), jak i zgodnie z dyrektywą 93/13/EWG.

Do wydania wyroku banki zapewne będą występować z roszczeniami dotyczącymi waloryzacji kapitału, dlatego miejmy nadzieję, że rozstrzygnięcie potwierdzające stanowisko TSUE zawarte w orzeczeniu z 15 czerwca 2023 r. zapadnie szybko.